დღესასწაული არის რაიმე ღირშესანიშნავ მოვლენასთან დაკავშირებული ზეიმი, საზეიმო დღე. აღსანიშნავი მოვლენის ხასიათის, მნიშვნელობისა და გავრცელების არეალის თვალსაზრისით დღესასწაულები იყოფიან სამოქალაქო (საერთო-სახალხო, ეროვნული, პროფესიული), საერთაშორისო და რელიგიურ დღესასწაულებად. სამოქალაქო დღესასწაულებს შესაბამისი კანონებით აწესებენ სახელმწიფოები, საერთაშორისოს – საერთაშორისო ორგანიზაციები თავისი აქტებით, ხოლო რელიგიურს – რელიგიური დაწესებულებები. ხშირ შემთხვევაში, დღესასწაულები სახელმწიფოს მიერ უქმე დღეებად ცხადდება. დღესასწაულების უმეტესობა წლის კონკრეტულ დღეს აღინიშნება, მაგრამ არსებობს (მათ შორის რელიგიური) დღესასწაულები, რომლებიც მოძრავნი არიან და სხვადასხვა წელს სხვადასხვა დღეს ზეიმობენ.
ქართული ტრადიციული დღესასწაულები
საქართველო უძველესი და უმდიდრესი ტრადიციების ქვეყანაა. სწორედ, რწმენასთან ერთად ტრადიციულობამაც გადაგვარჩინა გარკვეულწილად.
ქართული ტრადიციების შესახებ საქართველოში ჩამოსული ყველა სტუმარი, ალბათ, ძალიან ბევრს ისმენს. ეს ტრადიციები იმაზე სწრაფად იცვლება, ვიდრე ხალხს ჰგონია. ბევრი „ტრადიცია” ბოლო ხანებში გაჩნდა. ამის მიუხედავად, საქართველოს ახასიათებს გარკვეული კულტურული ნიშნები, რომელსაც ყველა აქ მცხოვრები ცნობს, მაგალითად, სტუმართმოყვარეობა, მეგობრობისა და ოჯახისადმი ერთგულება.
სუფრა ქართული ყოფითი და, შეიძლება ითქვას, სულიერი კულტურული ტრადიციის მნიშვნელოვანი მონაპოვარია. დღესდღეობით იგი ქართველობის ერთ-ერთი ძლიერი საიდენტიფიკაციო ნიშანია. მარტივია ქართული სუფრის სტრუქტურა, მისი ელემენტებია: ღვინო, პური (ზოგადად, საკვების მნიშვნელობით), სადღეგრძელო და სიმღერა. ამ ოთხი ელემენტის ურთიერთმონაცვლეობა და ჰარმონიული შეხამება ქმნის ქართულ სუფრას.
თითოეული რეგიონისთვის ქართული სუფრის ტრადიცია განსხვავებულია. (გურულების სუფრა, კახური სუფრა. იმერული სუფრა და ა.შ)
სუფრის ტრადიციასთნ მჭიდროდაა დაკავშირებული მეღვინეობის ტრადიცია__ ქართველი ხალხი ათასეული წლების მანძილზე ქმნიდა მეღვინეობის კულტურას, იმუშავებდა როგორც სუფრის ღვინოების (კახური, ქართლის, იმერული, რაჭა-ლეჩხუმის, აფხაზური და სხვა), ისე სადესერტო ღვინის მიღების ტექნოლოგიას. ამას ადასტურებს არქეოლოგიური გათხრების შედეგად საქართველოს ტერიტორიაზე ნაპოვნი უძველესი საგნები: თიხის ქვევრები, ოქროს, ვერცხლისა და ბრინჯაოს ფიალები და სხვა ნივთები.
საერთოდ, ჩვენთან ღვინოს ბლომად სვამენ, მაგრამ საქმეც ის იყო, იშვიათად თვრებოდნენ. ფრანგი მოგზაური შარდენი მე-17 საუკუნეში ქართველებზე წერდა: ,,არსად ისე ბლომად და ისეთ სურნელოვან ღვინოს არ სვამენ, როგორც საქართველოში”
- ღვინის ტრადიცია საქართველოში:
დღეს ღვინო ზუსტად ისეთივე წესით იწარმოება, როგორც ეს ხდებოდა ძველ დროს, ფერმენტაციის პროცესი მიმდინარეობს ყუნწებთან, წიპწებთან და ნარჩენებთან ერთად.
ღვინო ისხმევა ქვევრებში, ილუქება და ინახება 3-4 თვით მარანში.ასეთი წესით დამზადებული ღვინო მდიდარია ტანინითა დ ვიტამინებით და გააჩნია სამკურნალო თვისებები.
საქართველო – ღვინის სამშობლო
ნაკლებად ცნობილი ფაქტია რომ სწორედ საქართველოში ჩაეყარა საფუძველი მსოფლიო მეღვინეობის ტრადიციას. საქართველო არის ღვინის უძველესი მწარმოებელი ქვეყანა, რასაც არქეოლოგიური აღმოჩენებიც ადასტურებს, რომელთა შორის არის 7000 წლის წინანდელი ყურძნის წიპწები და მრავალი ანტიკური ჭურჭელი.
ღვინო არის საქათველოს მემკვიდრეობისა და იდენტურობის ნაწილი, რომელიც მოიცავს არქიტექტურას, პოეზიას, სიმღერასა და რელიგიას. ღვინო წარმოადგენს აღორძინების, სიმდიდრისა და სიუხვის სიმბოლოს.
საქართველოში ვაზის ბევრად მეტი ორიგინალური სახეობაა (500-ზე მეტი) ვიდრე მსოფლიოს ნებისმიერ ქვეყანაში. რბილი კლიმატი და შავი ზღვით განპირობული ნოტიო ჰავა ქმნის საუკეთესო პირობებს ქვეყანაში მევენახეობისა და მეღვინეობის განვითარებისათვის.
- ქართული ხალხური მუსიკა და ცეკვა:თუ რამით შეუძლია ქართველმა ხალხმა იამაყოს, ესენია ქართული ხალხური მუსიკა და ქართული ხალხური ცეკვები.
ცეკვა: ქართველი კაცის უპირველეს თვისებად უცხოელები მკვეთრად გამოხატულ არტისტიზმს ანუ თეატრალურობას მიიჩნევენ. არტისტიზმში კი სამი ძირითადი კომპონენტია: მიმიკა, მეტყველება და პლასტიკა. სწორედ ეს უკანასკნელია მთავარი მახასიათებელი ქართველი კაცისა და, მით უმეტეს, ქართველი მსახიობისა. ქართული ცეკვა ათასწლეულთა სიღრმიდან მოდის. ჩვენამდე მოღწეული არქეოლოგიური და წერილობითი ძეგლებით დასტურდება, რომ ქართული
ხალხური ქორეოგრაფიის უძველესი გამოვლენა ნაყოფიერების ღვთაებისადმი მიძღვნილი სამონადირეო ცეკვა-ფერხული ყოფილა. XX საუკუნეში ქართული ხალხური ცეკვის აღორძინება-პოპულარიზაციაში დიდი დამსახურება მიუძღვით გამოჩენილ ქორეოგრაფებს ჯ. ბაგრატიონსა და დ. ჯავრიშვილს. ამ მხრივ, განსაკუთრებულია ილიკო სუხიშვილისა და ნინო რამიშვილის ღვაწლი, რომელთა მიერ შექმნილმა ქართული ხალხური ცეკვის ანსამბლმა ქართული ცეკვის დიდება მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყანაში გაიტანა. სიმღერასთან ერთად, ქართველი კაცის პლასტიკა (ცეკვა) სრულიად განსაკუთრებულია. იგი ჩაწერილია ქართველის გენეტიკურ კოდში, რომელიც ათასწლეულთა სიღრმიდან მოდის. ამიტომ, სავსებით კანონზომიერია, რომ როდესაც XX საუკუნეში, ამისი პირობები შეიქმნა, ორმა გენიალურმა ქართველმა – ჭაბუკიანმა და ბალანჩინმა (გიორგი ბალანჩივაძე), მსოფლიო საბალეტო, როგორც საშემსრულებლო, ასევე საბალეტმაისტერო ხელოვნებაში გადატრიალება მოახდინა. პლასტიკაში განცხადებულმა ქართულმა გენმა თვისებრივად ახალი ძალით ნინო ანანიაშვილში იფეთქა. ნინო ანანიაშვილი მსოფლიო დონის პრიმაბალერინაა. მსოფლიოს საბალეტო სცენებზე იმართება გალაკონცერტები სახელწოდებით: ნინო ანანიაშვილი და მსოფლიოს ბალეტის ყველა ვარსკვლავი”. მის გვერდით ცეკვა ყველა მოცეკვავისათვის დიდად პრესტიჟულია.
მუსიკა: მკვლევარები აღნიშნავენ, რომ ქართული ხალხური მუსიკის გაცნობისას, პირველ რიგში, ადამიანს თვალში ხვდება მის სახეთა სიმდიდრე და მრავალფეროვნება. ქართული ხალხური მუსიკა შეიცავს ვოკალური და ინსტრუმენტული მუსიკის უძველეს ნიმუშებს (როგორც აღნიშნავენ, ის უაღრესად არქაულია). რუსი მუსიკათმცოდნე ვ. ბელიაევი წერდა: `საქართველოს ხალხური მუსიკალური ხელოვნების ძირითად თავისებურებას წარმოადგენს ორგინალური, ნატიფად დამუშავებული გუნდური მრავალხმიანობის არსებობა, რომელიც ასევე გამოყენებულია საეკლესიო მუსიკაში, რომლის წიაღშიც X საუკუნეში წარმოიქმნა ეროვნული მუსიკალური დამწერლობა~. ქართული მუსიკალური ფოლკლორი მდიდარია ჟანრობრივადაც. ის მოიცავს შრომითი, საყოფაცხოვრებო, საწესჩვეულებო, საქორწილო, ისტორიულ, საგმირო, სასიყვარულო, სახუმარო, საფერხულო სიმღერებს, შაირებს, მოთქმა-ტირილს. ყველა თავისი მრავალფეროვნებით ეს ჟანრი სამ ხმაში იმღერება. ჩვენამდე მოღწეული ორხმიანი სიმღერები, უპირატესად, შრომითი, საწესჩვეულებო, საფერხულო, საცეკვაო სიმღერებია.
- ქართული ტრადიციული ქორწილი:
ქორწილი უმნიშვნელოვანესი დღეა თითოეული ადამიანის ცხოვრებაში. განსხვავებულია ამ დღის აღნიშვნის წესები სხვადასხვა ერის ადამიანებში. ქართველებს კი როგორც ერთ-ერთ უძველეს ხალხს, თავისი ხასიათისა და ცხოვრების წესის შესაბამისი საქორწილო რიტუალი, წეს-ჩვეულებები შეუქმნიათ და პოეზია შეუმუშავებიათ.
ქართული საქორწინო ცერემონიალი რამდენიმე საფეხურს ითვალისწინებდა: დაკვლევა-გარიგება; დაწინდვა ანუ ნიშნობა; საპატარძლოსთან გამოთხოვება; ქორწილი და პატარძლის სამუშაოზე გაყვანა. იუმორი, სიცილი, სიმღერა, ცეკვა-თამაში საქორწინო ცერემონიის აუცილებელი ატრიბუტი გახლავთ.
- სახლის ტიპები:
ცხოვრების სტილის თავისებურება და ხასიათი უპირველეს ყოვლისა საცხოვრებელ სახლებზე აისახა. საქართველოში სხვადასხვა კუთხის მცხოვრებლებს გასნხვავებული კარ–მიდამო ჰქონდათ. რაც განპირობული იყო არა მხოლოდ საცხოვრებელი ადგილის ბუნებრივი პირობების თავისებურებით, არამედ ისტორიული მემკვიდრეობითაც.
საქართველოში გავრცელებული სახლის ტიპებია:
1– მეცხვარეების მაღალ მთიანი კარავი, როგორც ჩანს ამ ტიპის ნაგებობა გავრცელებული იყო, როგორც აღმოსავლეთ ასევე დასავლეთ საქართველოშიც.
2– მეგრულ–აფხაზური წნული (ფაცხა) კონუსისებური გადახურვით, გამოყენებულია სხვადასხვა სახის ჩალა. ფაცხის შუაგულში განთავსებუალია საცეცხლური (შუა ცეცხლი), რომლის საწვავი მორის ბოლო ღია შემოსასვლელშია გადებული.
3– სვანური სახლი („ქორ“) და მისი სტანდართული, ჩვეულებრივ უფრო ადრეული, თავდაცვითი კოშკი („მურყვამ“);
4– ციხე–კოშკი მთის რაჭაში, ეკუთვნის იმ საცხოვრებლის ტიპს. რომელშიც ადამიანები და საქონელი, სანოვაგის მარაგი და პირუტყვის საკვები ერთ კომპლექსშია მოქცეული (საცხოვრებელი და სამეურნეო სათავსები განლაგებულია ვერტიკალურად, ერთსახურავქვეშ);
5– ხევსურული სახლი, სამსართულიანი, ფიქალი ქვისაგან მშრალად ნაგები; შენდებოდა ტერასულად, აქ კომპაქტურად თავსდებოდნენ ადამიანი და ცხოველები, რაც ხევსურული ხალხური არქიტექტურისთვის დამახასიათებელი თავისებურება იყო.
6– აჭარული სახლი (ფიჭვის) ფასადის მხრიდან დგას მიწაზე; უკანა ნაწილი ეყრდნობა ვეება ლოდებს, გადახურულია ყავრით. ქვედა სართული საქონლისთვისაა განკუთვნილი; მეორე საცხოვრებელ სართულში შესასვლელი ძელებისგანაა ნაგები; კერა შუა ადგილზეა გამართული, დადაბლებულ და მიწით დაფარულ მორებზე; საკვამურად ჭერში ხვრელია დატოვებული;
7– დასავლური, კერძოდ მეგრული ხის სახლი (ოდა) შენდებოდა ქვის საყრდენებზე და იხურებოდა ყავრითა და კრამიტით; სამეურნეო სათავსები ოდის უკანაა გამართული; ხანდახან ხულა (ხმელი ხილისა და სანოვაგის შესანახი ადგილი) სახლის შიგნით იყო მოქცეული. კერის მაგივრად ბუხარია. ფასადის გასწვრივ აივანია, მას საკმაოდ განიერი სკამ–ლოგინი მიუყვება. სახლის წინ დიდი ეზოა, რომელიც მწვანე მოლითა და ყვავილნარითაა დაფარული, ეზოშია ჭაც.
8– დარბაზი – გლეხის სახლის აღმოსავლეთ საქართველოში. მისი გავრცელების ძირიტადი არე ძველი ქართლია, რომლის სხვადასხვა პროვინციაში საცხოვრებლის ეს ტიპი სხვადასხვა სახიტ არის ცნობილი. “დარბაზში“ ერთი სახურავის ქვეშ, ამჯერად ჰორიზონტალურადაა განლაგებული ყველა საცხოვრებელი და სამეურნეო სათავსი.
9– ქალაქური სახლი (ქ. თბილისი) ძირითადად ორსართულიანია, შიდა ეზოთი, რომლის გარშემო აივნებია; ესენი საცხოვრებელ ოთახებს აკავშირებენ სამეურნეო დანიშნულების სათავსოებთან; კრამიტმა თანდათან ადგილი დაუთმო თუნუქის გადახურვას. ქუჩის სამ–ხუთ თაღიანი აივნები აჟურული, ხან კი რიკულებიანი მოაჯირებითაა, კარ–სარკმლის თეთრი მოჩარჩოება ამპირის სტილისაა, ფონები –ცისფრად, ღია მწვანედ და ა.შ. არის შეფერილი.
- ტრადიციული ქართული სამოსი:
ისევე როგორც სხვა ერების წარმომადგენლები, ქართველებიც უძველესი დროიდანვე, ორიგინალურად, თავისებურად იმოსებოდნენ.
საქართველოს ტერიტორიაზე მოპოვებული არქეოლოგიური მასალა ადასტურებს, რომ სამოსელის დასამზადებლად უძველესი დროიდან იყენებდნენ სელის, კანაფისა და მატყლის ქსოვილებს. დასამაგრებლად და მოსართავად ხმარობდნენ ღილებს, ხრიკებს, ქინძისთავებს, ბალთა-აბზინდებს და ა.შ. ქართული ტანსაცმლის ისტორიას არქეოლოგიურ მასალებთან ერთად ავსებს უცხოელ მოგზაურთა ცნობები.
- ასკინკილა. (აღმოსავლეთ საქართველოს მთიან კუთხეებში – “კინკილაობა”, “სალაობა”, “ლიპარიტი”, სვანეთში – “კირინკაჩხვ”, ან “ჭირინჭვა”), საბავშვო თამაში, ცალ ფეხზე ხტუნვა-სირბილი. ზოგჯერ დაჭერობანას თამაშისას ერთი ბავშვი ასკინკილა დასდევს დანარჩენებს დასაჭერად; ზოგჯერ ორ გუნდს შორის იმართება შეჯიბრება ასკინკილათი სირბილში. თამაშობენ ასეც: მიწაზე დახაზავენ 8 ან 10 უჯრედს და ასკინკილა ხტომით, ფეხის წვერით გადააქვთ ბრტელი ქვა (სალა) ერთი უჯრედიდან (“ბოსტნიდან”) მეორეში; თუ ქვა ხაზზე შერჩა, მოთამაშე “ჩაჭრილია”. მოგებულად ის ითვლება, ვინც ბოლომდე “ჩაუჭრელად” გავა. საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში დამოწმებულია თამაშის სხვა ვარიანტებიც. ცნობილია აგრეთვე ასკინკილას უფრო ძველი სახეობები. ასკინკილათი ხტუნვა ხშირად გამოყენებულია სხვა ქართულ თამაშებშიც – დამარცხებულის “დასჯისას”.
- ასპარეზობა, ასპარეზობის სახეებიდან საქართველოში გავრცელებული იყო საკუთრივ ცხენოსნობა (დგენა, დოღი, მარულა, ცხენნი, ჯირითი, თარჩია), ბურთაობა (ჩოგანბურთი, გადრი, რადი), საგანთსროლა (ყაბახი, აშფაშაგი), ჩალისობა და სხვა შეჯიბრი, რაც ცხენთან, ცხენოსნობასთან იყო დაკავშირებული. ასპარეზობა ნადირობასთან ერთად ფიზიკურ აღზრდის მთავარ საშუალებას წარმოადგენდა. თანამედროვე გაგებით ასპარეზობა ყოველგვარი სპორტის შეჯიბრებაა.
- ბერიკაობა, ქართული ხალხური იმპროვიზაციული ნიღბების თეატრი. ტერმინი ბერიკაობა განაყოფიერებისა და შვილიერების კულტის სადიდებელ სანახაობას აღნიშნავს და ნაწარმოებია საერთო ქართველური ძირიდან „ბერ“ (შვილი).ბერიკაობას ბერიკები ასრულებდნენ. სცენარები, რომელთა საფუძველზეც იქმნდებოდა ბერიკული წარმოდგენები, საუკუნეთა მანძილზე იცვლებოდა, ახალი შინაარსით მდიდრდებოდა და თაობიდან თაობას გადაეცემოდა. მათი კონკრეტული მოქმედებით განსახიერება და სიტყვიერი მასალით ხორცშესხმა მთლიანად ბერიკების ნიჭსა და უნარზე იყო დამოკიდებული. ბერიკულ წარმოდგენებში შემონახულის განაყოფიერებისა და შვილიერების ღვთაების სადიდებელი მისტერიის გადმონაშთი (მაგ. ყვარლის რაიონის სოფ. საბუეში, აგრეთვე ადიგენის რაიონის სოფ. უდეში, ახმეტის რაიონის სოფ. მატანში დღესაც სრულდება ოდესღაც ტახღვთაების გარდაცვალებასა და მის აღდგომა-გაცოცხლებასთან დაკავშირებული მისტერიის სცენები).დროთა ვითარებაში ბერიკაობამ დაკარგა საკულტო-რელიგიური დანიშნულება და მშრომელი ხალხის ცხოვრების, მისი მისწრაფებების გამომსახველად იქცა. ბერიკების მრავალი სიუჟეტი შეიცავს უცხოელ დამპყრობთა წინააღმდეგ ქართველი ხალხის ბრძოლის სურათებს, თავადების, ეკლესიის მსახურთა, მოსამართლეთა საქმიანობის მამხილებელ სცენებს. ჩვენამდე მოღწეულია ბერიკაობის 100-მდე სიუჟეტი. მათი უმეტესობა კომიკურია და ძირითადად შექმნილია საყოფაცხოვრებო თემაზე. ბერიკაობა სამგვარი წყობისა იყო: კარდაკარ სასიარულო, მოედანზე სათამაშო და სადარბაზო.
- თარჩია, ძველებური ქართული ცხენოსნური თამაში. თამაშობენ მოედანზე ან მინდორზე. წინასწარ განსაზღვრავენ თამაშისათვის განკუთვნილ დროს. ჯერ თამაშში მონაწილეობის მსურველებს იწვევენ, შემდეგ თამაშის 4-ვე მონაწილე შეჯიბრებაზე დამსწრე ქალიშვილთაგან აირჩევს მსაჯს. მსაჯი თავის მხრივ ერთ-ერთ მონაწილეს მკლავზე ან საყელოზე დაუმაგრებს ფერად მანდილს (ამ მოთამაშესაც თარჩია ჰქვია). შემდეგ მოთამაშეები დასცილდებიან მსაჯს 100 მ და მსაჯის ნიშანზე თამაში იწყება. თამაშის მიზანია დაეწიონ თარჩიას, რომელიც ყოველნაირად ცდილობს თავი დააღწიოს მდევრებს და მანდილი მსაჯს დაუბრუნოს. თუ მოთამაშემ ეს მოახერხა, გამარჯვებულად ცხადდება და მსაჯი მას იმავე მანდილით აჯილდოებს, თუ რომელიმე მოთამაშე დაეწევა თარჩიას და ჩამოართმევს მანდილს, თამაში შეწყდება, მონაწილენი მანდილის ახალ პატრონს 50 მ-ით სცილდებიან და მსაჯის ნიშანზე თარჩია კვლავ იწყება.
- ლელო – სპოტის სახეობა, რაგბის ქართული წინამორბედი. დასავლეთ საქართველოშიგავრცელებული სპორტის უძველესი ეროვნული სახეობა, გუნდური თამაში ბურთით.აკადემიკოს ნიკო მარის მიხედვით, ლელოს მსგავსი თამაში გავრცელებული ყოფილა ბასკეთშიც, სადაც გამარჯვებული გუნდის წევრები ლელოს გატანის დროს სიხარულს გამოხატავდნენ საბრძოლო შეძახილით – “ლელო!”, რაც მზის კულტთან დაკავშირებული წარმართული ღვთაების სახელი იყო. გურია-სამეგრელოში ლელოს თამაში ბოლო დრომდე შემორჩა.
- ყაბახი — ძველი ქართული ცხენოსნური თამაში. თამაშის მიზანია: ანძაზე (ყაბახზე) შემოდებული ნიშნის (უმთავრესად თასის) ისრით ჩამოგდება. შინაარსი და წესები: მშვილდოსანი მხედრები მწკრივდებიან სასტარტო ხაზთან. მსაჯის ნიშანზე ერთ-ერთი მხედარი ჭენებით უახლოვდება ანძას, რომელზეც შემოდებულია სანიშნო საგანი. ანძასთან სასურველ მანძილზე მიახლოვებისას მხედარი. ისარს გაისვრის მიზნის მიმართულებით, შემდეგ გადაკვეთს ფინიშის ხაზს და ჩერდება. მას შემდეგ, რაც შეჯიბრის მონაწილენი დაამთავრებენ პირველ ცდას, მათ ეძლევათ მეორე ცდის უფლება; ამჯერად უკვე ფინიშის ხაზი სტარტის ხაზად იქცევა.შეჯიბრების შედეგები ვლინდება იმის მიხედვით, თუ რამდენჯერ შეძლებენ მხედრები სამიზნის გადმოგდებას და რამდენ დროს დახარჯავენ ამისათვის.
- სახალხო დღესასწაულები:
საქართველო მდიდარია სახალხო დღესასწაულებით, თითოელი რეგიონისათვის დამახასიათებელია კერძო დღესასწაულები.
ალილოობა საქართველოში
ოცდაერთი საუკუნის წინათ, ზამთრის ერთ ბნელ და ცივ ღამეს იშვა მხსნელი ჩვენი და მაცხოვარი – იესო ქრისტე. ყოველი შობის ღამეს, ვარსკვლავის გამოჩენისა და ღვთისმსახურების დასრულების შემდეგ მოციქულების წინამორბედი, ქრისტეს მახარებელი მწყემსები შორეული წარსულიდან დღემდე მთელს სამყაროს ამცნობენ იმ უდიდესი საიდუმლოს განხორციელებას, რასაც იესო ქრისტეს განკაცება ჰქვია.
მწყემსებად გამოწყობილი ჩვენი წინაპარი მამაკაცები, თუ ტყავის ჯუბებში გამოწყობილი ბავშვები, ზოგი კომბლებით, ზოგი ჩირაღდნებით ხელში, ალილოს გალობით, თითოეული თანასოფლელის კარმიდამოს მოივლიდნენ და მოუთმენლად მომლოდინე მასპინძლებს ღვთის სადიდებელს – ალილოს – ხმამაღლა უგალობდნენ: „ალილო“ წარმოებულია ბერძნული სიტყვისაგან „ალილუია“, რაც ნიშნავს „აქებდით უფალსა“. მეალილო-მგალობლები ე.წ. „ქრისტეს მახარებლები იყვნენ“. როდესაც ჩვენში მეალილოები სიმღერას დაასრულებდნენ, მასპინძელი ან შინ შეიპატიჟებდა მათ ან გარეთ გამოუტანდა კვერცხს, სურსათ-სანოვაგეს, რაც გააჩნდა, ზოგჯერ ფულსაც.
აღდგომა
ქართველი მართლმადიდებლებისთვის, აღდგომა ყველაზე დიდი და მნიშვნელოვანი დღესასწაულია. მას მრავალსაუკუნოვანი ისტორია აქვს.
სააღდგომოდ ჩვენ ყველანი წითლად ვღებავთ კვერცხებს და ერთმანეთს ვუცვლით ამ სიტყვებით: „ქრისტე აღსდგა“. ეს ჩვეულება ძალიან ძველია. არის გადმოცემა, რომ ამაღლებამდე იესო ქრისტემ თავისი მოწაფეები სხვადასხვა ადგილებში დაგზავნა, რათა ადამიანებისთვის მისი აღდგომის შესახებ ეხარებინათ. საქადაგებლად გაეშურა მარიამ მაგდალინელიც, რომლისგანაც მაცხოვარმა შვიდი ეშმაკი განდევნა და რომელმაც ღვთისმშობლის შემდეგ პირველმა იხილა მკვდრეთით აღმდგარი უფალი.
ლომისობა
ლომისობა (აღდგომის მე-7 კვირა)-ლომისას დღესასწაულს წინაქრისტიანულ ეპოქაში უდგას ფესვები. ლომისობა აღინიშნება არაგვისა და ქსნის ხეობაში. ქრისტიანობამდე ლომისა უმნიშვნელოვანესი წარმართული ღვთაება იყო მთიულეთში. მისი სახელობის სალოცავებიდან ერთი ქსნისა და არაგვის წყალგამყოფ ქედზეა, ხოლ მეორე სოფელ მლეთაში. ამ დღეს მლეთაში მლოცველები იკრიბებიან მთელი აღმოსავლეთ საქართველოდან. ტრადიციის თანახმად, დეკანოზები გამოასვენებდნენ დროშას და “ფერხისას” სიმღერით აიტანდნენ მთაზე, სადაც იმართებოდა დღეობა შესაწირავით. ლეგენდების თანახმად, ლომისა გზოვანის წმინდა გიორგია, რომელსაც ხორასნიდან 7 ათასი ტყვე დაუხსნია და ხარის რქებზე დაბრძანებული დამკვიდრებულა მლეთის მთაზე. მას ევედრებოდნენ შვილიერებას, თვალის სინათლეს, მიწისა და საქონლის ნაყოფიერებას. ლომისას სახით თაყვანს სცემდნენ საწინამძღვრო ჯვარს. მისი კულტის ამსახველი ლეგენდებისა და რიტუალების თანახმად, ლომისა მეომარია, ალისფერ ცხენზე ზის და ხელში მათრახი უჭირავს, რომლის დაკვრითაც ბოროტს ცეცხლი ედება და იწვის. ლომისობა მოძრავი დღესასწაულია-აღინიშნება აღდგომიდან მე-7 კვირას.
ლაშარობა
ლაშარობა (1 ოქტომბერი)-ლაშარის ჯვარი ფშავის მთავარი სალოცავია. საკულტო ცენტრი მდებარეობს არაგვის ხეობის ზედა წელში, სოფელ ხოშარის მომიჯნავე ე.წ. “ლაშარის გორაზე”. ლაშარის ჯვარი ითვლებოდა მოლაშქრე ღვთაებად, რომელიც “გიშრის ფრთიანი ნისლა ცხენით” წინ მიუძღოდა საყმოს ლაშქრობებს. როგორც ფშავის თორმეტივე თემის მფარველს, მასვე შესთხოვდნენ სახნავ-ნათესის ბარაქიანობას, ადამიანთა კეთილდღეობას, ავადმყოფობისა და ზიანისაგან დაცვას. ლაშარის ჯვარი ითვლებოდა ერთ-ერთ ყველაზე მდიდარ ღვთაებად, რომელიც ფლობდა მრავალ შემოწირულ განძეულობას (მათ შორის საქართველოს მეფეებისაგანაც), ადგილ-მამულებს, ზვრებს კახეთში. არსებობს შეხედულება რომ ლაშარის ჯვარი აგებულია ლაშა გიორგის მიერ. ლაშა გიორგის სახელს უკავშირებს მას ხალხური გადმოცემაც, თუმც ღვთაების ფუნქციის, ისტორიული და ენობრივი მონაცემების მიხედვით, ლაშარის ჯვარი წარმართული, ასტრალური ბუნების ღვთაება უნდა იყოს..
ლაშარობა აღინიშნება თიანეთში, ხევსურეთსა და ფშავში. ძველი ტრადიციის თანახმად ტარდება მსხვერპლშეწირვის რიტუალი, ხევისბერის მიერ წმინდა დროშის (სალოცავის) გამობრძანება და მლოცველთა დალოცვა. ასევე იმართება ტრადიციული დოღი და კულტურული ღონისძიებები.
ვაჟაობა
ვაჟაობა (აგვისტო-სექტემბერი) – ვაჟა- ფშაველასადმი მიძღვნილი სახალხო დღესასწაულია, რომელიც ყოველი წლის აგვისტო – სექტემბერში იმართება პოეტის მშობლიურ სოფელ ჩარგალში, სადაც ამჟამად მისი სახლ-მუზეუმია. ვაჟაობაზე ჩამოდიან ცნობილი მწერლები, სახალხო მთქმელები, საზოგადო მოღვაწეები, მოსწავლეები და სტუდენტები, ყველა, ვისაც ვაჟა-ფშაველას შემოქმედება უყვარს. იმართება პოეზიის საღამო
ქართული ტრადიციული კერძები
ხაშლამა – ახლადდაკლული საქონლის მოხარშული ხორცი.
კახეთში ძალზე პოპულარულია თუშური, გუდაში (ცხვრის საგანგებოდ გამოყვანილი ტყავისაგან დამზადებული ტომარა) გამოყვანილი ცხვრის ყველი – გუდის ყველი, მას ძირითადად მწყემსები ამზადებენ.
შოთის პური ნავისებური ფორმის სპეციალურ ღუმელში – თონეში გამომცხვარი პური. თონე – თიხისაგან გამოყვანილი, გამომწვარი, აგურით ან ქვით გარშემორტყმული, ნაწილობრივ მიწაში ჩაფლული ღუმელი; თონე ნაკვერჩხალზე ღვივდება, მის გაცხელებულ კედლებზე ცომი ეკრობა და თანაბრად ცხვება.
კახეთში მრავლად არის ბოსტნეული, მწვანილი და სეზონური ხილი.
ძალზე პოპულარულია ყურძნის წვენისაგან დამზადებული დესერტი – ფელამუში და ჩურჩხელა.
ჩურჩხელას, ტრადიციულად, ყურძნის კრეფის დროს – რთველზე ამზადებენ. ყურძნის წვენი ნელ ცეცხლზე იხარშება, როდესაც იგი საჭირო კონსისტენციას აღწევს, ფქვილით აზავებენ და მასში ძაფზე აცმულ ნიგოზს ან თხილს ავლებენ. ამის შემდეგ ჩურჩხელა იკიდება და ორი კვირის განმავლობაში შრება.
ჩურჩხელა მეტად სასარგებლო და ნოყიერი საკვებია. ცნობილია, რომ მას ხშირად მეომრებსა და მწყემსებს ატანდნენ საგზლად.
გამოყენებულია: http://www.winetours.ge
iillu
iillu.wordpress.com 